Nieuwsbericht NRC | 20-09-2017

Van middagdutjes tot meditatiecursussen – werkgevers besteden steeds meer werktijd aan uitgeruste medewerkers. Maar rust nemen met als doel daarna productiever te zijn, heeft dat wel zin?

De drie cognackleurige stoelen in de concentratieruimte van het VU medisch centrum zitten heerlijk, en hebben uitzicht naar buiten. Maar het grootste voordeel is dat ze kunnen uitklappen tot een liggende positie. Terwijl een gordijntje ze scheidt van werkende collega’s, kunnen medewerkers even languit liggen voor een powernap. Van artsen tot communicatiemedewerkers en van ICT-werknemers tot verpleegkundigen: allemaal kunnen ze vijfentwintig minuten slapen, om vervolgens weer aan het werk te gaan.

Rustmomenten die eerder voorbehouden waren aan de vrije tijd verplaatsen zich steeds vaker naar de uren van de baas. Concentratieproblemen worden opgelost met een lunchwandeling, wie zijn hoofd leeg wil maken trekt zich even terug om te mediteren in een afgezonderde ruimte. Bedrijven zetten in op stilteruimtes, slaapstoelen of collectieve meditatiecursussen. Dit alles in de strijd tegen de dagelijkse stress op het kantoor, om daarna weer fris aan de slag te kunnen.

Het past volgens Elles van Balen, projectmanager van het VUmc, bij de huidige tijdgeest. „We geven mensen veel autonomie om hun dag in te delen. Wie thuis werkt kan ook even gaan liggen, dus waarom op kantoor niet? Als werkgever gaat het ons om het resultaat, niet om de hoeveelheid uren die je werkt.” Al vraagt het volgens Van Balen ook eigen verantwoordelijkheid van werknemers. „Het is niet de bedoeling dat je hier een uur gaat slapen als je gisteren naar de kroeg bent geweest. Maar als je even je hoofd leeg wil maken, kan zo’n dutje ideaal zijn.”

“Wie thuis werkt kan ook even gaan liggen, dus waarom op kantoor niet?”

Ook bij marketingbureau Oxyma kunnen medewerkers ontspannen tijdens hun werk: een dutje op de bank in de stilteruimte, of even ontspannen in een van de twee massagestoelen bij het raam, vertelt directeur Jos van Loo.

Vooral na de lunch lijken medewerkers behoefte te hebben aan rust. Van Loo: „We zien dat meer mensen dan een kwartiertje gaan liggen.” Een ideaal moment, blijkt ook uit het boek Brain Rules van de Amerikaanse wetenschapper John Medina: wie effectief wil slapen tussen de bedrijven door, kan dat het best tussen 13:30 en 15:30 doen. De lunchdip wordt dan bestreden, terwijl je ’s avonds weer op een normale tijd kunt slapen. De ideale tijd voor een powernap is zo’n vijfentwintig minuten, vlak vóórdat je in een diepe slaap komt.

Massagestoelen

Per dag maken zo’n tien van de tweehonderd medewerkers van Oxyma gebruik van de massagestoelen. Maar hoewel slapen op het werk voor veel mensen als een droom klinkt, bleek het nog knap lastig medewerkers echt rust te laten nemen. Van Loo: „De stoelen kunnen een beeld geven dat je maar wat aan het luieren bent. En dat wil natuurlijk niemand.”

Wie plaats wil nemen in een van de slaapstoelen van het VUmc, moet eerst langs twaalf collega’s die in dezelfde ruimte werken. „Het enige wat je van die collega’s scheidt is een gordijn, en dat is een behoorlijke drempel”, bekent ook Van Balen. „Je gaat niet gemakkelijk slapen naast een collega die wél hard aan het werk is.” Een leerpunt, zegt ze. „Als we gaan verbouwen komen de stoelen ergens anders.”

“Het enige wat je van die collega’s scheidt is een gordijn, en dat is een behoorlijke drempel”

Om de medewerkers van Oxyma toch zo ver te krijgen, geeft Van Loo vaak het goede voorbeeld. „Een keer in de week zit ik in de massagestoel of trek ik me terug in de stilteruimte. Ik ga dan even op de bank liggen en denk rustig na. Daarna kan ik me weer beter concentreren.”

Verschillende onderzoeken bevestigen die uitspraak van Van Loo: wie zichzelf een kort moment van rust gunt, is daarna productiever. In het boek Minder focus, meer effect stelt de Amerikaanse psychiater Srini Pillay bijvoorbeeld dat een constante focus en weinig rust ervoor zorgen dat iemand uitgeput is tegen lunchtijd – ronduit slecht voor je productiviteit.

Flinke stress

Toch is juist dat streven naar productiviteit iets wat Fred Zijlstra, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit Maastricht, stoort. „Bedrijven zetten rustmomenten in om de verkeerde redenen. Medewerkers krijgen rust, om daarna nóg productiever te zijn. De rust wordt dan dus niet gebruikt voor het welzijn van de medewerker.” Die doelgerichte concentratie kan volgens Zijlstra zelfs voor flinke stress zorgen. „Want wie aan het eind van de dag zijn deadlines niet gehaald heeft, moet ’s avonds alsnog aan de bak.”

“Zie rustmomenten en stress niet als een individueel, maar als een organisatorisch probleem”

Zijlstra doet onderzoek naar strategieën om te herstellen na vermoeidheid en de effecten van onderbrekingen gedurende de werktijd. Zijn tip? „Zie rustmomenten en stress niet als een individueel, maar als een organisatorisch probleem.” Volgens hem zouden werkgevers zich eerder zorgen moeten maken over de werkdruk dan over het aantal rustmomenten dat ze hun medewerkers bieden. „Wat er tegenwoordig van mensen wordt gevraagd, is niet meer op te lossen met een middagdutje of een meditatiecursus.”

Stilteruimte

Bij Oxyma benadrukt Van Loo dat het personeel elkaar in de gaten houdt als het gaat om tekenen van vermoeidheid en stress. „Wie om elf uur ’s avonds nog een mail stuurt, wordt daar door collega’s de volgende dag op aangesproken. We zien dat de scheidslijn tussen werk en privé steeds meer verdwijnt, maar dat betekent niet dat het altijd maar door elkaar moet lopen.”

Bovendien merkt hij dat medewerkers elkaar tips geven over hoe ze het beste rust kunnen nemen. „Laatst hoorde ik medewerkers praten over een meditatieapp voor in de stilteruimte.” Van Loo denkt dat vooral jonge medewerkers meer bezig zijn met hoe ze gezond kunnen blijven onder werkdruk. „Van een term als mindfulness kijkt tegenwoordig niemand meer raar op.”

Wetenschappelijk onderzoek naar meditatie en mindfulness draagt daaraan bij. Onderzoek van Harvard University uit 2016 toont aan dat meditatie en yoga bijdragen aan het verlagen van het stresshormoon cortisol. Mindfulness blijkt volgens een analyse van Anne Speckens, hoogleraar psychiatrie aan de Radboud Universiteit, vooral goed tegen stress- en angstklachten.

Hoogleraar Zijlstra erkent de voordelen, maar benadrukt dat het zinvoller is om rust te pakken ná je werk. „Hoe fijn het ook klinkt om te slapen op je werk, je brein blijft constant bezig met wat daarna nog af moet. Tijdens een potje schaken of desnoods het schoonmaken van je huis rusten je hersenen pas echt uit, omdat ze actief met iets anders bezig zijn.”

(Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/20/rust-om-nog-harder-te-werken-13086873-a1574043?utm_source=NRC&utm_medium=related&utm_campaign=related2)